Η έννοια της ενδοοικογενειακής βίας
Σύμφωνα με το νόμο για την αντιμετώπιση της ενδοοικογενειακής βίας, ως ενδοοικογενειακή βία ορίζεται «η τέλεση αξιόποινης πράξης, σε βάρος μέλους της οικογένειας ή σε βάρος προσώπου που δέχεται τις υπηρεσίες φορέα παροχής κοινωνικής μέριμνας στον οποίο ο δράστης εργάζεται, σύμφωνα με τα άρθρα 6, 7 και 9 του παρόντος και τα άρθρα 299, 311, 336 και 338 του Ποινικού Κώδικα.». Τα άρθρα 6,7 και 9 του εν λόγω νόμου αναφέρονται στις πράξεις της ενδοοικογενειακής σωματικής βλάβης, της ενδοοικογενειακής παράνομης βίας και απειλής και της ενδοοικογενειακής προσβολής της γενετήσιας αξιοπρέπειας αντιστοίχως. Τα άρθρα 299,311,336 και 338 του Ποινικού Κώδικα αναφέρονται στην ανθρωποκτονία με δόλο, στη θανατηφόρα σωματική βλάβη, στο βιασμό και στην κατάχρηση ανίκανου προς αντίσταση σε γενετήσια πράξη αντιστοίχως.
Τα θύματα της ενδοοικογενειακής βίας και η έννοια της οικογένειας στον Νόμο για την αντιμετώπιση της ενδοοικογενειακής βίας
Θύματα της ενδοοικογενειακής βίας είναι τα μέλη της οικογένειας και τα πρόσωπα που δέχονται τις υπηρεσίες φορέα παροχής κοινωνικής μέριμνας στον οποίο εργάζεται ο δράστης. Θύμα είναι και το μέλος, στην οικογένεια του οποίου τελέσθηκε αξιόποινη πράξη, κατά τα άρθρα 299, 311, 336 και 338 του Ποινικού Κώδικα. Επίσης, θύμα είναι και ο ανήλικος, ενώπιον του οποίου τελείται μία αξιόποινες πράξεις των άρθρων 7,6 και 9 του νόμου για την αντιμετώπιση της ενδοοικογενειακής βίας και των άρθρων 299,311,336 και 338 του Ποινικού Κώδικα.
Ο νόμος για την αντιμετώπιση της ενδοοικογενειακής βίας ορίζει και την έννοια της οικογένειας. Σύμφωνα με τον νόμο αυτόν οικογένεια είναι «η κοινότητα που αποτελείται από συζύγους ή πρόσωπα που συνδέονται με σύμφωνο συμβίωσης ή γονείς και συγγενείς πρώτου και δεύτερου βαθμού εξ αίματος ή εξ αγχιστείας και τα εξ υιοθεσίας τέκνα τους. β. Στην οικογένεια περιλαμβάνονται, εφόσον συνοικούν, συγγενείς εξ αίματος ή εξ αγχιστείας μέχρι τετάρτου βαθμού και πρόσωπα των οποίων επίτροπος, δικαστικός συμπαραστάτης ή ανάδοχος γονέας έχει ορισθεί μέλος της οικογένειας, καθώς και κάθε ανήλικο πρόσωπο που συνοικεί στην οικογένεια.»
Προστασία πρώην συζύγων και πρώην συντρόφων
Οι διατάξεις του νόμου της ενδοοικογενειακής βίας εφαρμόζονται και στους μόνιμους συντρόφους και στα τέκνα, κοινά ή ενός εξ αυτών, στους πρώην συζύγους, στα μέρη συμφώνου συμβίωσης που έχει λυθεί, καθώς και στους πρώην μόνιμους συντρόφους.
Προβλεπόμενες ποινές για την ενδοοικογενειακή βία
Στον νόμο για την αντιμετώπιση της ενδοοικογενειακής βίας προβλέπονται οι ακόλουθες ποινές αναλόγως του αδικήματος που τελείται.
Ενδοοικογενειακή σωματική βλάβη
- Το μέλος της οικογένειας το οποίο προξενεί σε άλλο μέλος αυτής σωματική κάκωση ή βλάβη της υγείας του, υπό την έννοια του εδαφίου α’ της παρ. 1 του άρθρου 308 του Ποινικού Κώδικα, ή με συνεχή συμπεριφορά προξενεί εντελώς ελαφρά κάκωση ή βλάβη της υγείας του, με την έννοια του εδαφίου β’ της παραπάνω διάταξης, τιμωρείται με φυλάκιση, τουλάχιστον ενός (1) έτους.
- Αν η πράξη της πρώτης παραγράφου είναι δυνατόν να προκαλέσει στο θύμα κίνδυνο για τη ζωή του ή βαριά σωματική βλάβη, επιβάλλεται φυλάκιση τουλάχιστον δύο (2) ετών. Αν επακολουθήσει βαριά σωματική ή διανοητική πάθηση του θύματος, επιβάλλεται κάθειρξη μέχρι δέκα (10) ετών. Αν ο υπαίτιος επεδίωκε ή γνώριζε και αποδέχθηκε το αποτέλεσμα της πράξης του, τιμωρείται με κάθειρξη.
- Αν η πράξη της παρ. 1 τελέσθηκε σε βάρος εγκύου ή σε βάρος μέλους της οικογένειας, το οποίο, από οποιαδήποτε αιτία, είναι ανίκανο να αντισταθεί ή αν η πράξη τελέσθηκε ενώπιον ανήλικου μέλους της οικογένειας, τιμωρείται με φυλάκιση τουλάχιστον δύο (2) ετών και αν φέρει και τα χαρακτηριστικά του πρώτου εδαφίου της παρ. 2 με φυλάκιση τουλάχιστον τριών (3) ετών.
- Αν η πράξη της πρώτης παραγράφου συνιστά μεθοδευμένη πρόκληση έντονου σωματικού πόνου ή σωματικής εξάντλησης, επικίνδυνης για την υγεία, ή ψυχικού πόνου ικανού να επιφέρει σοβαρή ψυχική βλάβη, ιδίως με την παρατεταμένη απομόνωση του θύματος, επιβάλλεται κάθειρξη. Αν το θύμα είναι ανήλικος, επιβάλλεται κάθειρξη τουλάχιστον δέκα (10) ετών.
Οι διατάξεις των προηγούμενων παραγράφων εφαρμόζονται αντίστοιχα και όταν ο δράστης εργάζεται σε φορέα παροχής κοινωνικής μέριμνας, η δε πράξη του στρέφεται σε βάρος προσώπου, το οποίο δέχεται τις υπηρεσίες του φορέα αυτού.
Ενδοοικογενειακή παράνομη βία και απειλή
- Το μέλος της οικογένειας το οποίο εξαναγκάζει άλλο μέλος χρησιμοποιώντας κάθε μορφή βίας ή απειλή με σπουδαίο και άμεσο κίνδυνο σε πράξη, παράλειψη ή ανοχή χωρίς το θύμα να υποχρεούται προς τούτο τιμωρείται με φυλάκιση τουλάχιστον έξι (6) μηνών, ανεξάρτητα από το αν το απειλούμενο κακό στρέφεται εναντίον του ίδιου του θύματος ή κάποιου από τους οικείους του υπό την έννοια της περίπτωσης β’ του άρθρου 13 του Ποινικού Κώδικα. Όποιος τελεί την αξιόποινη πράξη του πρώτου εδαφίου ενώπιον ανηλίκου, τιμωρείται με ποινή φυλάκισης τουλάχιστον ενός (1) έτους.
- Το μέλος της οικογένειας το οποίο προκαλεί τρόμο ή ανησυχία σε άλλο μέλος της οικογένειας απειλώντας το με κάθε μορφή βίας ή άλλη παράνομη πράξη ή παράλειψη, τιμωρείται με φυλάκιση. Όποιος τελεί την αξιόποινη πράξη του πρώτου εδαφίου ενώπιον ανηλίκου τιμωρείται με ποινή φυλάκισης τουλάχιστον έξι (6) μηνών.
Ενδοοικογενειακή προσβολή της γενετήσιας αξιοπρέπειας
- Το μέλος της οικογένειας το οποίο προσβάλλει την αξιοπρέπεια άλλου μέλους της, με ιδιαίτερα ταπεινωτικό λόγο ή έργο που ανάγεται στη γενετήσια ζωή του, τιμωρείται με φυλάκιση μέχρι δύο (2) ετών.
- Με φυλάκιση τουλάχιστον έξι (6) μηνών τιμωρείται η πράξη της παρ. 1, αν ο παθών είναι ανήλικος ή η πράξη τελείται ενώπιόν του.
Οι διατάξεις των προηγούμενων παραγράφων εφαρμόζονται αντίστοιχα και όταν ο δράστης εργάζεται σε φορέα παροχής κοινωνικής μέριμνας, η δε πράξη του στρέφεται σε βάρος προσώπου, το οποίο δέχεται τις υπηρεσίες του φορέα αυτού.
Βιασμός και κατάχρηση σε ασέλγεια όταν τελούνται στα πλαίσια ενδοοικογενειακής βίας
- Όποιος με σωματική βία ή με απειλή σπουδαίου και άμεσου κινδύνου εξαναγκάζει άλλον σε συνουσία ή σε άλλη ασελγή πράξη ή σε ανοχή της τιμωρείται με κάθειρξη.
- Όποιος με κατάχρηση της παραφροσύνης άλλου ή της από οποιαδήποτε αιτία προερχόμενης ανικανότητάς του να αντισταθεί, ενεργεί επ` αυτού συνουσία ή άλλη ασελγή πράξη τιμωρείται με κάθειρξη μέχρι δέκα ετών.
Σχόλια από την δικαστηριακή πρακτική
Σε ανθρώπινο επίπεδο κατανοούμε ότι η ενδοοικογενειακή βία συνεπάγεται και σοβαρές επιπτώσεις στη ψυχολογία των θυμάτων. Ωστόσο, πρέπει τα θύματα να βρουν την δύναμη να αντιδράσουν, να καταγγείλουν το έγκλημα και να κινηθούν νομικά τόσο σε ποινικό όσο και σε αστικό επίπεδο εναντίον του θύτη. Να σημειωθεί ότι στις αίθουσες των ποινικών δικαστηρίων καθημερινά εκδικάζονται δεκάδες υποθέσεις ενδοοικογενειακής βίας. Σε πολλές περιπτώσεις και όταν είναι πλημμεληματικής μορφής επιτάσσεται μερική έκτιση ποινής παρόλο που στα πλαίσια του προηγούμενου ποινικού νόμου επικρατεί ο κανόνας των αναστολών ποινής. Βέβαια η άσκηση έφεσης από το δράστη συνήθως έχει ανασταλτικό χαρακτήρα. Εντούτοις για πράξεις που έγιναν από 1η Μαΐου 2024 και μετά εφαρμόζεται το νέο ποινικό δίκαιο, Ν.5090/2024, με αυστηροποίηση ποινών και αναστολών.
