Στο παρόν άρθρο θα εξεταστούν τα είδη του αδικήματος της σωματικής βλάβης και οι προβλεπόμενες από το ποινικό δίκαιο ποινές.
Απλή σωματική βλάβη
Η διάταξη του άρθρου 308 παράγραφος 1 εδάφιο α του Ποινικού Κώδικα αναφέρεται στο βασικό έγκλημα της απλής σωματικής βλάβης. Σύμφωνα με την διάταξη αυτή «όποιος προξενεί σε άλλον σωματική κάκωση ή βλάβη της υγείας του τιμωρείται με φυλάκιση έως δύο (2) έτη ή χρηματική ποινή».
Η απλή σωματική βλάβη αποτελεί πλημμέλημα και είναι κατ’ έγκληση διωκόμενο αδίκημα. Εξαίρεση από την κατ’ έγκληση δίωξη έχουμε «αν ο παθών είναι υπάλληλος και η πράξη τελέσθηκε κατά την εκτέλεση της υπηρεσίας του ή για λόγους σχετικούς με την εκτέλεσή της ή υπάλληλος του πλειστηριασμού κατά τη διαδικασία της αναγκαστικής εκτέλεσης και η πράξη τελέσθηκε με αφορμή τον πλειστηριασμό» τότε η δίωξη του αδικήματος της σωματικής βλάβης είναι αυτεπάγγελτη.
Δεν είναι άδικη πράξη και συνεπώς παραμένει ατιμώρητος ο δράστης αν η απλή σωματική βλάβη τελείται με τη συναίνεση του παθόντος και δεν αντίκειται στα χρηστά ήθη.
Επιπλέον, υπάρχει δυνατότητα ο δράστης να απαλλαγεί από κάθε ποινή και στην περίπτωση που παρασύρθηκε στην πράξη της απλής σωματικής βλάβης από δικαιολογημένη αγανάκτηση εξαιτίας μιας αμέσως προηγούμενης πράξης που τέλεσε ο παθών εναντίον του ή ενώπιόν του και που ήταν ιδιαίτερα σκληρή ή βάναυση.
Το αδίκημα της απλής σωματικής βλάβης μπορεί να τελεστεί και δια παραλείψεως όταν ο δράστης έχει ιδιαίτερη νομική υποχρέωση να προβεί σε ενέργεια προς αποτροπή του αποτελέσματος σύμφωνα με το άρθρο 15 παρ. 1 του Ποινικού Κώδικα.
Εντελώς ελαφρά σωματική βλάβη
Στο άρθρο 308 παράγραφος 1 εδάφιο β του Ποινικού Κώδικα προβλέπεται η εντελώς ελαφρά σωματική βλάβη, η οποία συνιστά προνομιούχο παραλλαγή της απλής σωματικής βλάβης και τιμωρείται με χρηματική ποινή ή παροχή κοινωφελούς εργασίας.
Η εντελώς ελαφρά σωματική βλάβη είναι πλημμέλημα και διώκεται κατ’ έγκληση. Εξαίρεση και εδώ έχουμε την περίπτωση που παθών είναι υπάλληλος και η πράξη τελέσθηκε κατά την εκτέλεση της υπηρεσίας του ή για λόγους σχετικούς με την εκτέλεσή της ή υπάλληλος του πλειστηριασμού κατά τη διαδικασία της αναγκαστικής εκτέλεσης και η πράξη τελέσθηκε με αφορμή τον πλειστηριασμό, οπότε η δίωξη είναι αυτεπάγγελτη.
Δεν είναι άδικη η πράξη εφόσον υπάρχει συναίνεση του παθόντος και δεν αντίκειται στα χρηστά ήθη και συνεπώς ο δράστης δεν τιμωρείται, ενώ υπάρχει δυνατότητα ο δράστης να απαλλαγεί από κάθε ποινή και στην περίπτωση που παρασύρθηκε στην πράξη της απλής σωματικής βλάβης από δικαιολογημένη αγανάκτηση.
Επικίνδυνη σωματική βλάβη
Η επικίνδυνη σωματική βλάβη προβλέπεται στο άρθρο 309 του Ποινικού Κώδικα και αποτελεί διακεκριμένη παραλλαγή της απλής σωματικής βλάβης. Σύμφωνα με το άρθρο αυτό αν η πράξη της απλής σωματικής βλάβης «τελέστηκε με τρόπο που μπορούσε να προκαλέσει στον παθόντα κίνδυνο ζωής ή βαριά σωματική βλάβη, επιβάλλεται φυλάκιση έως τρία (3) έτη.»
Το αποτέλεσμα της επικίνδυνης σωματικής βλάβης για τον παθόντα είναι ίδιο με αυτό της απλής σωματικής βλάβης, ωστόσο, τιμωρείται με αυστηρότερη ποινή λόγω της επικινδυνότητας του τρόπου τέλεσης. Δηλαδή στην επικίνδυνη σωματική βλάβη κρίνεται ο τρόπος τέλεσης του εγκλήματος και η βλάβη που θα μπορούσε να επέλθει εξαιτίας του συγκεκριμένου τρόπου.
Ο κίνδυνος δεν απαιτείται να είναι συγκεκριμένος, αρκεί να υπάρχει η δυνατότητα πρόκλησης κινδύνου.
Βαριά σωματική βλάβη
Η βαριά σωματική βλάβη προβλέπεται στο άρθρο 310 του Ποινικού Δικαίου. Σύμφωνα με το άρθρο αυτό αν η πράξη της απλής σωματικής βλάβης είχε ως επακόλουθο τη βαριά σωματική βλάβη επιβάλλεται φυλάκιση τουλάχιστον 1 έτους. Στην περίπτωση αυτή ο δράστης ενώ στόχευε σε απλή σωματική βλάβη του παθόντος, λόγω αμέλειας προκλήθηκε τελικά βαριά σωματική βλάβη. Πρόκειται για έγκλημα εκ του αποτελέσματος διακρινόμενο.
Στην δεύτερη παράγραφο του ίδιου άρθρου ορίζεται ότι «Όποιος προκαλεί σε άλλον βαριά σωματική βλάβη τιμωρείται με φυλάκιση τουλάχιστον δύο (2) ετών.». Πρόκειται για την πρόκληση βαριάς σωματικής βλάβης όταν ο δράστης έχει άμεσο δόλο β’ βαθμού (αναγκαίος δόλος) ή με ενδεχόμενο δόλο, δηλαδή ο δράστης αποδέχτηκε την βαριά σωματική βλάβη ως αναγκαία ή ενδεχόμενη συνέπεια της πράξη του. Στο δεύτερο εδάφιο της δεύτερης παραγράφου του άρθρου 310 του Ποινικού Κώδικα αναφέρεται η βαριά σκοπούμενη σωματική βλάβη, δηλαδή η περίπτωση στην οποία ο δράστης επιδίωκε (άμεσος δόλος α’ βαθμού) την πρόκληση της βαριάς σωματικής βλάβης στον παθόντα. Η βαριά σκοπούμενη σωματική βλάβη τιμωρείται με κάθειρξη.
Το ποια σωματική βλάβη θεωρείται βαριά το διευκρινίζει ο ίδιος ο νόμος αναφέροντας ενδεικτικά ορισμένες περιπτώσεις. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με την παράγραφο 3 του άρθρου 310 του Ποινικού Κώδικα «Βαριά σωματική βλάβη υπάρχει ιδίως αν η πράξη προξένησε στον παθόντα κίνδυνο ζωής ή βαριά και μακροχρόνια αρρώστια ή σοβαρό ακρωτηριασμό ή αναπηρία ή μόνιμη παραμόρφωση ή αν τον εμπόδισε σημαντικά και για πολύ χρόνο να χρησιμοποιεί το σώμα ή τη διάνοιά του.». Σε αντίθεση με την επικίνδυνη σωματική βλάβη, στην βαριά σωματική βλάβη ο κίνδυνος για τη ζωή του παθόντος πρέπει να είναι συγκεκριμένος.
Θανατηφόρα σωματική βλάβη
Η θανατηφόρα σωματική βλάβη προβλέπεται στο άρθρο 311 του Ποινικού Κώδικα και βάσει αυτού «Αν η σωματική βλάβη είχε επακόλουθο το θάνατο του παθόντος, επιβάλλεται κάθειρξη έως δέκα έτη. Αν ο υπαίτιος επιδίωκε τη βαριά σωματική βλάβη του παθόντος επιβάλλεται κάθειρξη.»
Πρόκειται για εκ του αποτελέσματος διακρινόμενο έγκλημα και ως προς το βαρύτερο αποτέλεσμα, δηλαδή αυτό του θανάτου θα πρέπει να υπάρχει αμέλεια του δράστη. Ο δράστης θα πρέπει όμως να είχε δόλο οποιασδήποτε μορφής για την σωματική βλάβη.
Σωματική βλάβη από αμέλεια
Το αδίκημα της σωματικής βλάβης είναι δυνατόν να τελεστεί και από αμέλεια και προβλέπεται στο άρθρο 314 του Ποινικού Κώδικα. Στην περίπτωση που η σωματική βλάβη που θα προκληθεί λόγω αμέλειας του δράστη είναι απλή τότε προβλέπεται ποινή φυλάκισης έως 2 έτη ή χρηματική ποινή ή παροχή κοινωφελούς εργασίας. Αν προκληθεί όμως βαριά σωματική βλάβη στον παθόντα τότε η ποινή που προβλέπεται είναι φυλάκιση έως τρία 3 έτη. Αν η σωματική βλάβη είναι εντελώς ελαφρά τότε προβλέπεται χρηματική ποινή ή παροχή κοινωφελούς εργασίας.
Για την ποινική δίωξη της σωματικής βλάβης από αμέλεια απαιτείται έγκληση. Ωστόσο, η δίωξη είναι αυτεπάγγελτη «αν ο υπαίτιος ήταν οδηγός οχήματος ή υπόχρεος λόγω της υπηρεσίας ή του επαγγέλματός του να καταβάλει ιδιαίτερη επιμέλεια ή προσοχή. Όταν ο υπαίτιος οδηγός οχήματος δεν μεταφέρει επιβάτες ή πράγματα με σκοπό βιοπορισμού, η ποινική δίωξη ασκείται αυτεπαγγέλτως, ο εισαγγελέας όμως με διάταξή του απέχει από την ποινική δίωξη αν ο παθών δηλώσει ότι δεν επιθυμεί την ποινική δίωξη του δράστη. Αν η δήλωση υποβληθεί μετά την άσκηση ποινικής δίωξης, το δικαστήριο παύει οριστικά αυτήν.»
Σωματική βλάβη αδύναμων ατόμων
Στο άρθρο 312 του Ποινικού Κώδικα ρυθμίζεται η σωματική βλάβη αδύναμων ατόμων. Σύμφωνα με το άρθρο αυτό με την επιφύλαξη διατάξεων ειδικών ποινικών νόμων, όποιος προκαλεί σωματική κάκωση ή βλάβη της υγείας σε ανήλικο ή σε πρόσωπο που δεν μπορεί να υπερασπίσει τον εαυτό του, τιμωρείται:
α) για την πράξη της απλής σωματικής βλάβης, με φυλάκιση τουλάχιστον 1 έτους,
β) για την πράξη της επικίνδυνης σωματικής βλάβης, με φυλάκιση τουλάχιστον 2 ετών,
γ) για την πράξη της βαριάς σωματικής βλάβης, με φυλάκιση τουλάχιστον 3 ετών και αν επεδίωκε την πρόκληση βαριάς σωματικής βλάβης, με κάθειρξη και
δ) για την πράξη της θανατηφόρας σωματικής βλάβης, με κάθειρξη.
Με την περίπτωση της βαριάς σωματικής βλάβης εξομοιώνεται και η μεθοδευμένη πρόκληση έντονου σωματικού πόνου ή σωματικής εξάντλησης επικίνδυνης για την υγεία, ή ψυχικού πόνου ικανού να επιφέρει σοβαρή ψυχική βλάβη, ιδίως με την παρατεταμένη απομόνωση σε βάρος των παθόντων – αδύναμων προσώπων.
Ενδοοικογενειακή σωματική βλάβη
Το έγκλημα της ενδοοικογενειακής σωματικής βλάβης προβλέπεται στο στον ειδικό νόμο της ενδοοικογενειακής βίας (Ν.3500/2006) και όχι στον Ποινικό Κώδικα.
Το μέλος της οικογένειας το οποίο προξενεί σε άλλο μέλος αυτής σωματική κάκωση ή βλάβη της υγείας του, με την έννοια της απλής σωματικής βλάβης ή με συνεχή συμπεριφορά προξενεί εντελώς ελαφρά κάκωση ή βλάβη της υγείας του, με την έννοια της εντελώς ελαφράς σωματικής βλάβης, τιμωρείται με φυλάκιση τουλάχιστον 1 έτους.
Αν η απλή ή εντελώς ελαφρά σωματική βλάβη είναι δυνατόν να προκαλέσει στο θύμα κίνδυνο για τη ζωή του ή βαριά σωματική βλάβη, επιβάλλεται φυλάκιση τουλάχιστον 2 ετών. Αν επακολουθήσει βαριά σωματική ή διανοητική πάθηση του θύματος, επιβάλλεται κάθειρξη μέχρι 10 ετών. Αν ο υπαίτιος επεδίωκε ή γνώριζε και αποδέχθηκε το αποτέλεσμα της πράξης του, τιμωρείται με κάθειρξη.
Αν η απλή ή εντελώς ελαφρά σωματική βλάβη τελέσθηκε σε βάρος εγκύου ή σε βάρος μέλους της οικογένειας, το οποίο, από οποιαδήποτε αιτία, είναι ανίκανο να αντισταθεί ή αν η πράξη τελέσθηκε ενώπιον ανήλικου μέλους της οικογένειας, τιμωρείται με φυλάκιση τουλάχιστον 2 ετών. Αν η πράξη αυτή δύναται να προκαλέσει κίνδυνο για τη ζωή ή βαριά σωματική βλάβη με φυλάκιση τουλάχιστον τριών 3 ετών.
Αν η απλή ή εντελώς ελαφρά σωματική βλάβη συνιστά μεθοδευμένη πρόκληση έντονου σωματικού πόνου ή σωματικής εξάντλησης, επικίνδυνης για την υγεία, ή ψυχικού πόνου ικανού να επιφέρει σοβαρή ψυχική βλάβη, ιδίως με την παρατεταμένη απομόνωση του θύματος, επιβάλλεται κάθειρξη. Αν το θύμα είναι ανήλικος, επιβάλλεται κάθειρξη τουλάχιστον 10 ετών.
Να σημειωθεί ότι οι διατάξεις για την ενδοοικογενειακή σωματική βλάβη εφαρμόζονται αντίστοιχα και όταν ο δράστης εργάζεται σε φορέα παροχής κοινωνικής μέριμνας, η δε πράξη του στρέφεται σε βάρος προσώπου, το οποίο δέχεται τις υπηρεσίες του φορέα αυτού.